ارزش‎های انسانی دانشجویان ایرانی: دور دوم (پس از یک دهه)

یک دهه پیش، در بررسی ساختار و محتوای ارزش‎های دانشجویان (دلخموش، 1384)، مواردی از انحراف از الگوی نظری (ارزش‎های بنیادی انسانی؛ شوارتز، 1992، 2006) مشاهده شد. مطالعه حاضر، تغییر در ساختار ارزش‎های دانشجویان، در نزدیک شدن به الگوی نظری را برحسب تأثیرهای علّی شرایط اجتماعی‌ـ‌سیاسی به‎ویژه تأثیر فزاینده ارتباطات توده‎گیر در طی یک دهه گذشته را تبیین می‎کند. نمونه مورد مطالعه (400 دانشجو، به نسبت مساوی مرد و زن) با نسخة 40 مادّه‌ای «پرسشنامة تشبیهی ارزش» (شوارتز و دیگران، 2001) ارزیابی شد، و از خلال «تحلیل‎ کوچک‎ترین فضا» روابط ساختار ارزشی مشخص گردید و با مقایسة آن با ساختار نمونه پیشین و ساختار الگوی اصلی، شباهت‎ها و تفاوت‎های بینِ‎فرهنگی بازنمایی شد: 1) ارزش پیشرفت که در مطالعه پیشین در ناحیه اصلی خود قرار نگرفته بود، در محل مورد انتظار ظاهر شد. اما، 2) یک تغییر جدید در ترتیب ارزش لذت‎جویی در آرایش چرخه‎ای ارزش‎ها مشاهده شد. و 3) همچون مطالعه پیشین مادّه‎های امنیت ملّی و نظم اجتماعی به ارزش‎ جهان‎شمولی‎نگری منتقل شدند. پژوهش حاضر نشان داد که به‎رغم تأثیرپذیری ارزش‎های دانشجویان از فرایند نوسازی و همگرایی، گرایش به آرمانی‎سازی معانی پاره‎ای از ارزش‎ها، همچنان پس از یک دهه حفظ شده است.